Instant geluk

Het duurt even. Of beter gezegd een heel uur. Zo'n 15 toeristen verzamelen zich in de hoop minimaal één oerang-oetang te zien. Na vijf minuten verschijnen de eerste telefoons. Er is hier nog bereik. Verzonken in het beeldscherm verstrijkt de tijd. Na zo'n vijftien minuten begint het gekuch en gefluister. En groupe stil zijn is ongemakkelijk. 

Niet veel later volgt de eerste selfie fotoshoot #nogsteedsgeenoerangoetanggezien. Daarna eindeloze 'herstelacties' voor een beter resultaat: de andere kant van het gezicht en dat ene plukje haar net wat anders gedrapeerd. We zijn inmiddels ruim een half uur verder en er is geen aap te bekennen. Na een uur druipt iedereen af - velen met telefoon in de hand. 

Deze situatie schoot mij vorige week weer te binnen toen ik las over een Zweeds initiatief. Een verkeersbord waarschuwt mensen voor ‘smartphone gestaar’. Beetje paradoxaal: verzonken in de nieuwste Instagram posts is voor zo'n bord nou net géén aandacht. Maar het onderstreept wel hoe wij - wereldwijd - vastgelijmd zitten aan onze telefoons en tablets. En hoe weinig aandacht er daardoor is voor de omgeving.

Zelf betrap ik me er ook regelmatig op: wachtend op de bus, in de rij voor de kassa of tijdens een verloren momentje in de kroeg grijp ik, in een reflex, naar mijn telefoon. Even een Instagrammetje van dit fijne kaasplankje op een doodgewone dinsdagavond. En dan wachten op het eerste oplichtende oranje bolletje.

“Angst om iets te missen”, “bij blijven” en “nieuwsgierigheid”: allemaal argumenten om online te zijn - en te blijven. De echte verklaring zit volgens de (media)psychologie in de behoefte om ons eigen geluk te meten. Daar hebben wij anderen voor nodig. We vergelijken ons met vrienden en bepalen zo onze status - geestelijk en materieel. Dit doen we offline én online. Met de kanttekening dat online levens continu geweldig zijn waardoor het werkelijke leven - wachtend op een bus - per definitie ‘minder’ is.

Los van het vergelijken, is er nog een heel simpel mechanisme dat het gebruik van sociale media verklaart: we willen onszelf uiten. Daar maken wij endorfine mee aan - het befaamde ‘gelukshormoon’. Ook bij een like - een bevestiging - krijgen we een shotje. Dat ene Instagram fotootje is zo een kwestie van instant geluk.

Lekker voor de korte termijn. Op de langere termijn vermindert social media onze concentratie en creativiteit. En de gevolgen van jezelf voortdurend vergelijken zijn ook uit te tekenen. Daartegenover staat het snel kunnen opzoeken én delen van informatie. Het gaat dan ook niet om een verlangen naar een offline maatschappij. Wel om bewustwording van ons gedrag en de gevolgen daarvan. En het besef dat oprechte aandacht soms iets anders vraagt: je telefoon, tablet en/of laptop even links laten liggen. 

Gewoon even offline dus. Hoe simpel kan het zijn. Een dag met jezelf - niets meer en niets minder. 

---