Conventies

​‘Welkom bij de club!’
Terwijl de betekenis van deze zin tot me doordringt, neemt het afgrijzen toe. De bedoeling is alleraardigst. Aan het vrolijke hoofd te zien zat er zelfs een grappige ondertoon bij. Met moeite pers ik er een sociaal wenselijk lachje uit.

Verwachtingen
Om welke club het gaat, doet er niet toe. Als je er maar tot eentje behoort, wat op zich niet zo’n kunst is. Ze zijn namelijk talrijk: van relatie-, carrière-, vrijgezellen-, koophuis- tot kindclub. De maatschappelijke verwachting is dat je op een zeker moment één van deze ‘besloten gezelschappen’ binnenwandelt. Wijk je daar vanaf, maak je een andere keus of duurt dit proces langer dan 'normaal', dan ligt verantwoording op de loer. 

Carrière-ladder
Werk is bij uitstek een terrein waar de nodige verwachtingen aan kleven. Zoals: om de drie tot vijf jaar wissel je van functie of minimaal organisatie. ’Eigenlijk wil ik deze functie helemaal niet. Ik zou liever meer vrije tijd hebben en een minder hoge werkdruk. Het voelt alleen alsof ik geen keus heb. There’s only one way up: ik zit nou eenmaal in een bepaald carrière-pad en als ik daar nu vanaf wijk, denk ik dat het voor veel mensen in mijn omgeving een teleurstelling is,’ sprak een vriendin onlangs. Een worsteling tussen je hart volgen of het gebaande pad voortzetten: veilig, comfortabel en risicoloos.

Collectief onbewuste
Dat laatste hoeft vanzelfsprekend geen enkel probleem te zijn. De cruciale vraag is of het uitgestippelde pad ook daadwerkelijk aansluit bij jouw ambities. Vaak sturen onbewuste opvattingen je uiteindelijke keus. In ieders onbewuste zitten namelijk afspraken verankerd die ons handelen beïnvloeden. Enerzijds gaat het om het zogenoemde collectief onbewuste, anderzijds om het familiaire onbewuste. Het collectief onbewuste refereert aan reactiepatronen die binnen culturen worden doorgegeven. Neem een crematie. In Nederland is dat een verdrietige gebeurtenis. Op Bali is het daarentegen een feestelijk moment.

Familiaire onbewuste
Dat wat ouders en de maatschappij ons gedurende het leven inprenten - wensen, verwachtingen, opvattingen en waarden - is het familiaire onbewuste. Zaken waar je aan ‘moet’ voldoen. Van simpele regels als naar je ouders luisteren tot normen over hoe jij je in gezelschappen moet gedragen en wat een indicatie is voor status of succes. 

Loslaten
Deze onbewuste opvattingen en verwachtingen beïnvloeden zoals gezegd ons gedrag. Een eigen, ander pad inslaan, afwijken van de verwachting en een andere waarde nastreven, is een heel proces. Het vraagt expliciete keuzes en duidelijke eigen normen en opvattingen. En het vereist dat je - heel bewust - opvattingen uit je familiaire onbewuste loslaat, dan wel bepaalde waarden omarmt als je eigen. 

Ik bevind me midden in dit proces: het maatschappelijk juiste heb ik mezelf nog niet volledig eigen gemaakt. Anders zou een verwelkoming bij de club niet zo ongemakkelijk voelen. Alsof ik er voorheen niet toe deed en er nu eindelijk (weer) een etiketje op mij geplakt kan worden.