Gewoon wat tempels

Een onvoorstelbaar en bijna magisch fenomeen: zo ver je kan kijken pagodes. In totaal zijn het er zo'n 4000, grotendeels in perfecte staat. Daartussen liggen wat dorpjes. De wonderlijke hoeveelheid tempels lijkt voor de locals de normaalste zaak van de wereld. Toerend op een e-bike (eigenlijk meer een e-scooter) zie je hoe Bagan verweven is in het dagelijks leven.

's Ochtends loodst een herder zijn kudde geiten door de gecultiveerde velden. Overdag zit een groepje mannen in de brandende zon te metselen. Nog even en Bagan is weer een volmaakte tempel rijker.

Het herstellen van pagodes gebeurt al decennia lang. De manier waarop dit gebeurt, is omstreden. Vroegere stijl, kunde en methodiek lijken niet de hoogste prioriteit te hebben. Het staat haaks op de dutch method waarbij men met originele materialen en volgens oude patronen restaureert zoals bij de Borobudur in Indonesië en de tempels van Angkor in Cambodja. Het zou de authenticiteit van de bouwwerken meer recht doen. Maar de 'Myanmar method' past wel bij de werkwijze van zo'n 1000 jaar geleden. Toen paste men jaren achtereen - naar eigen inzicht - een bepaald deel van de tempel aan. 'Ratjetoe architectuur' of niet: de compleetheid van Bagan geeft de toerist een goed beeld van vroegere glorie. Alleen de versieringen en kleuren op de bouwwerken moet je er zelf bij denken. Maar met de grote hoeveelheid, dagelijks verse, roodbruinige betelnoot klodders, vraagt dat niet al te veel van je verbeeldingsvermogen.

's Avonds zorgt de eerder genoemde kudde, ditmaal op weg naar huis, voor een blokkade op een zanderig, stoffig pad. Pech voor het plukje toeristen dat zich naar een tempel haast om daar de zonsondergang mee te pakken.


Bagan blijkt allesbehalve een statische, archeologische plek waar men streeft naar behoud van origineel erfgoed. Het leeft en is een plek waar het hele land trots op is: Bagan is Myanmar. Benieuwd wat de gevolgen zijn van het recente beleid voor de dorpelingen. De overheid heeft aangegeven nauwer te gaan toezien op de restricted zones rondom de tempels. Hun doel daarbij is helder: verzilvering van de in 1996 aangevraagde plek op de UNESCO lijst.